Lễ hội Xo May không chỉ là dịp để nhân dân Mường Lai, tỉnh Lào Cai hướng về cội nguồn, tri ân tổ tiên và gìn giữ phong tục cổ truyền, mà còn là minh chứng cho tinh thần đoàn kết, khát vọng vươn lên xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp.

Lễ hội Xo May xã Mường Lai, tỉnh Lào Cai là một trong những lễ hội lớn vào dịp đầu xuân. Giữa sắc xuân rộn rã của núi rừng Tây Bắc, người dân xã Mường Lai (huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái cũ) lại tưng bừng mở hội Xo May – lễ hội truyền thống mang đậm bản sắc văn hóa của đồng bào Tày. Xo May trong tiếng Tày nghĩa là "cầu may", là dịp để cộng đồng gửi gắm ước vọng về một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, cuộc sống no ấm, bình yên.

Trong tiếng trống rộn vang, điệu hát Then ngân nga và những trò chơi dân gian náo nhiệt, lễ hội Xo May không chỉ là ngày hội của niềm tin và đoàn kết, mà còn là minh chứng sống động cho sức sống bền bỉ của văn hóa dân tộc nơi vùng cao Lào Cai.

Hình ảnh Lễ hội Xo May, xã Mường Lai, tỉnh Lào Cai

Từ xa xưa, trong đời sống văn hóa tâm linh người Tày xã Mường Lai đã tồn tại nhiều hình thức tín ngưỡng, tôn giáo khác nhau. Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên trong mỗi gia đình người Tày là quan trọng nhất. Bên cạnh đó, tín ngưỡng thờ thần cũng rất phổ biến trong mỗi bản làng, các thần thổ công (ông Địa), thành hoàng làng, thần núi, thần sông, thần lửa…được dân làng thờ chung trong mỗi dịp lễ hội.

Lễ hội Xo May gắn với lễ cầu đình Nà Ngàm, xã Mường Lai tỉnh Lào Cai có ý nghĩa quan trọng trong đời sống tinh thần của nhân dân các dân tộc xã Mường Lai vào mỗi dịp Tết đến Xuân về. Đình Nà Ngàm là ngôi đình cổ của người Tày còn lưu giữ được những giá trị văn hóa, tín ngưỡng của cộng đồng dân tộc Tày mang đậm giá trị văn hóa, tín ngưỡng sơ khai. Đình thờ ba vị thần Núi là Pú Đán Khao (thần núi Đá Trắng), Pú Đán Đeng (thần núi Đá Đỏ), Pú Đán Đăm (thần núi Đá Đen) và thần sông Chảy.

Đây là địa điểm sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng lâu đời của nhân dân địa phương và các vùng lân cận, nơi bảo tồn, lưu truyền những thuần phong mỹ tục, nơi hội họp, tổ chức các hoạt động văn hóa tâm linh của bà con nhân dân. Năm 2014, đình Nà Ngàm được xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh.

Xo May trong tiếng Tày có nghĩa là cầu may, lễ hội cầu may là hoạt động văn hóa tín ngưỡng độc đáo, có ý nghĩa thiết thực với đồng bào Tày ở xã Mường Lai. Ngoài tạo không khí vui tươi, phấn khởi, thông qua lễ hội còn giúp người dân phát huy tinh thần đoàn kết, cùng nhau quyết tâm bước vào một năm lao động, sản xuất với mùa màng bội thu, bản mường yên vui no ấm.

Lễ hội Xo May được tổ chức vào dịp đầu xuân hàng năm trong không khí tưng bừng, sôi nổi và mang đậm bản sắc văn hoá, nét đẹp riêng có của cộng đồng dân tộc Tày, tới du khách gần xa. Lễ hội được tổ chức tại Đình Nà Ngàm, xã Mường Lai, tỉnh Lào Cai

Phần lễ của Lễ hội Xo May gồm các nghi lễ cúng đình, cầu cho mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu, nhà nhà no ấm, hạnh phúc tại nhà đình Nà Ngàm.

Phần hội sẽ được tổ chức tại sân vận động xã với nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao sôi nổi như dân ca - dân vũ, hát Kếp bióc, hát then, hát khắp cọi, múa Dậm Thuông, thi giã cốm, gói bánh chưng gù, ném còn, hái hoa dân chủ, bóng chuyền… Cùng với đó là thi đấu các môn thể thao dân tộc như đẩy gậy, tung còn, kéo co, bịt mắt bắt vịt và trò chơi dân gian nhảy bao bố, đi cà kheo…

Điệu Dậm Thuông trong Lễ hội Xo May của người Tày ở xã Mường Lai, tỉnh Lào Cai

Đến với phần hội, người dân được gặp gỡ, giao lưu và thưởng thức diễn xướng văn hóa đặc trưng thông qua điệu múa Dậm Thuông, một điệu múa truyền thống mang tính chất cộng đồng của người Tày với sự tham gia của trên 500 nghệ nhân, diễn viên quần chúng.

Đây là điệu múa truyền thống của người Tày vào mỗi dịp đầu xuân để cảm tạ tổ tiên một năm qua đã phù hộ, che chở cho con cháu làm ăn phát đạt, gặp nhiều may mắn, mưa thuận gió hoà, mùa màng tốt tươi và cầu xin sự no ấm may mắn cho một năm mới an lành, mùa lúa thóc, trâu bò đầy nhà.

Lễ hội Xo May còn tái hiện lễ đón dâu của người Tày, một nghi lễ đặc biệt, mang đậm màu sắc văn hóa bản địa đã được lưu truyền trong đời sống người Tày qua nhiều thế hệ. Việc tái hiện lễ đón dâu góp phần quảng bá nét đẹp truyền thống của đồng bào Tày, đồng thời giáo dục, lưu giữ và phát huy phong tục, giá trị văn hóa cho thế hệ trẻ.

Theo truyền thống, để có một lễ đón dâu hoàn chỉnh, ngoài những lễ vật được nhà trai mang sang nhà gái thì nhà trai cũng phải lựa chọn ông trưởng đoàn, người Tày gọi là "Quan làng" có tài ăn nói, biết hát khắp cọi để đối đáp giao duyên với nhà gái. Chỉ khi hát đối đáp lại được nhà gái thì mới được trải chiếu hoa ngồi và làm các thủ tục khác để đón dâu. Bên cạnh đó, trong tổ chức lễ kết hôn, người Tày phải thực hiện các nghi lễ quan trọng như lễ so tuổi, dạm hỏi, vấn danh, dẫn cưới, lễ đón dâu, lễ lại mặt và một số tục lệ khác.

Lễ cưới của dân tộc Tày trong Lễ hội Xo May tại xã Mường Lai, tỉnh Lào Cai

Cùng với đó, người dân, du khách còn được tham gia các hoạt động thi đấu thể thao, trò chơi dân gian như kéo co, đánh quay, chọi dê, đi cà kheo, thi giã bánh dày, bắt lươn trong chum... Trải nghiệm gian hàng sản phẩm nông sản Ocop, trang phục truyền thống, đồ dùng sinh hoạt truyền thống của đồng bào các dân tộc trên địa bàn.

Việc tổ chức lễ hội Xo May gắn với lễ hội đình Nà Ngàm nhằm nâng cao lòng tự hào dân tộc, truyền thống yêu nước, yêu quê hương, giữ gìn, bảo vệ và phát huy giá trị tâm linh, bản sắc văn hóa dân tộc Tày nói riêng và các dân tộc khác nói chung, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa, nâng cao đời sống văn hóa tinh thần cho nhân dân, góp phần xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, tiến bộ.

Lễ hội Xo May hôm nay không chỉ là dịp để nhân dân Mường Lai hướng về cội nguồn, tri ân tổ tiên và gìn giữ phong tục cổ truyền, mà còn là minh chứng cho tinh thần đoàn kết, khát vọng vươn lên xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp.

Trong nhịp sống mới của thời kỳ đổi mới, tiếng trống Xo May vẫn vang vọng giữa núi rừng Mường Lai như lời mời gọi du khách gần xa đến khám phá, trải nghiệm và cùng chung tay gìn giữ những giá trị văn hóa đặc sắc của đồng bào Tày nơi đây – để Mường Lai mãi tươi sáng, no ấm và tràn đầy may mắn như chính tên gọi của lễ hội "Xo May".

(Source: Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch)