Lễ hội Pôồn Pôông được người Mường tổ chức với mong muốn mùa màng bội thu, cuộc sống ấm no, nhà nhà hạnh phúc

Pồồn Pôông là Lễ hội có từ xa xưa, có người cho rằng nó bắt nguồn từ sử thi "Đẻ đất, đẻ nước". Trong tiếng Mường, "Pồôn" có nghĩa là chơi, vờn, nhảy múa; "Pôông" có nghĩa là bông, bông hoa; "Pồôn Pôông" có nghĩa là nhảy múa bên hoa. Lễ hội được tổ chức hằng năm vào ngày rằm tháng Giêng, rằm tháng Ba và rằm tháng Bảy hay lễ mừng cơm mới, để cầu chúc cho mối tình chung thủy của nàng Nga – hai mối, nàng Ờm – Bồng Hương và cũng là dịp mời họ về Mường chung vui cùng các nam thanh, nữ tú.

Vật trung tâm trong lễ hội là cây Bông

Chủ của lễ hội là Ậu máy (còn gọi là bà máy). Ậu máy là người có uy tín trong làng, được truyền nghề từ một Ậu máy đi trước, biết cúng bái, bốc thuốc chữa bệnh, và múa đẹp, hát hay. Ngoài Ậu máy, lễ hội luôn cần ít nhất 6 người nữa cùng diễn trò múa hát xung quanh cây Bông như: Enh chàng - Bông danh, nàng Choóng long - Đồng thiếp, Nàng Quắc - cô nàng lắm lý lẽ, vẽ công, vẽ việc cùng tham gia diễn trò…

Vật trung tâm trong lễ hội là cây Bông. Cây Bông là biểu tượng của vũ trụ bao la, hội tụ đầy đủ vạn vật mà tạo hóa đã ban cho con người, dựng cây Bông đồng nghĩa với việc trả ơn cho thần linh và mời thần linh về chung vui cùng người trần gian...

Ngoài cây Bông, còn có, khăn rặng, quạt con hạc, thúng mủng, dần sảng, mâm lễ...

Cây Bông được đẽo bằng thân tre, trên cây được treo 5 hoặc 7 tầng những chùm hoa được làm từ gỗ của cây Chạng bạng nhuộm màu xanh, đỏ, tím, vàng cùng các mô hình muông thú, nông cụ sản xuất... (tùy theo tài năng, thâm niên của Ậu Máy mà cây Bông có thể có 5;7;9 hoặc cao nhất là 12 tầng cũng vì thế mà chiều cao của cây Bông cũng khác nhau). Để làm được cây Bông cần có những người thật sự khéo tay của bản Mường, làm mất nhiều thời gian và đòi hỏi phải công phu.

Ngoài cây Bông, còn có, khăn rặng, quạt con hạc, thúng mủng, dần sảng, mâm lễ, chĩnh rượu cần, cày bừa, hông đồ xôi, chiếu, gươm, giáo, nỏ, ngọn lửa, mặt nạ hình trâu, hỗ, gà, cá. Nhạc cụ gồm: Trống, cồng, chiêng, boong bù, sáo ôi.

Chủ của lễ hội là Ậu máy (còn gọi là bà máy)

Lễ hội Pồôn Pôông gồm có hai phần, phần lễ và phần hội (diễn trò). Trong đó Ậu máy có vai trò như một người thầy cúng, là người dùng văn vần kể lại giai thoại sinh ra trời đất, thông báo với thần linh năm nay mùa màng bội thu, dân làng mở hội để tỏ lòng biết ơn trời đất đã cho mưa thuận gió hòa, người người hạnh phúc và mời thần tổ, vua cha về vui chơi...

Sau phần lễ của Ậu máy là phần hội. Tất cả các trò diễn đều xoay quanh cây Bông, mô phỏng lại các phong tục, tập quán của người Mường, phản ánh đời sống tâm linh văn hóa của người Mường. Các nhân vật tham gia lễ hội mặc trang phục dân tộc Mường, trên vai vắt một dải khăn để điệu nhảy thêm uyển chuyển. Họ múa mô phỏng lại các động tác trong quá trình lao động, sản xuất vui chơi hàng ngày như chia đất, chia nước, dựng nhà, đuổi thú dữ, trồng trọt, làm cơm mời Mường..., sau đó mọi người tiếp tục nhảy múa quanh cây Bông, họ cất lên những khúc hát giao duyên, lời ca hẹn ước trong tiếng cồng chiêng nhịp nhàng vang lên rộn rã khắp bản làng.

Phần hội của Lễ hội Pồn Pôông

Ở Thanh Hoá, vùng nào có người Mường ở là có Lễ hội Pồn Pôông, bởi Pồn Pôông chính là "hồn cốt", nét văn hóa không thể thiếu của người Mường. "Poồn" có nghĩa là chơi, vòn, nhảy múa; "Pôông" có nghĩa là bông, hoa. "Pôồn Pôông" tức là lễ thưởng hoa, chơi hoa xung quanh cây Bông để cầu cho bản Mường no ấm, thóc đầy bồ, lúa đầy sân, con người hạnh phúc. "Pôồn Pôông" là loại dân ca nghi lễ, thần linh vừa mang tính chất giao duyên trai gái, vừa cầu phúc...

Phần hội của Lễ hội Pồn Pôông

Với những dấu ấn rất riêng, Lễ hội Pồn Pôông của đồng bào dân tộc Mường đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia vào năm 2017. Lễ hội Pồồn Pôông còn dịp để mọi người cùng nhau ôn lại lịch sử hào hùng của một dân tộc, biết chinh phục thiên nhiên, dũng cảm chống giặc ngoại xâm dựng nên Mường, nên bản góp phần cùng các dân tộc anh em xây dựng đất nước phồn vinh, hạnh phúc./.

(Source: Bộ Văn hóa, Thể Thao và Du lịch)